-
Skolyoz ameliyatları en sık çocukluk ve ergenlik döneminde yapılmaktadır. Son yıllarda 50 yaş ve üstü omurga yıpranmasına bağlı gelişen skolyozlar için uygulanan cerrahi sıklığı da artmıştır. İleri veya ilerleyici skolyoz ameliyat edilmez ise yaşam kalitesini bozar fakat nadiren insan ömrünü kısaltabilecek kadar sağlığı bozar. Bu nedenle özellikle yaşam kalitesini korumak ya da arttırmak için yapılacak bir cerrahi yöntemin yan etkilerinin hiç ya da son derece az ve önlenebilir olması gerekir.
Yaşam süresini kısaltmayacak bir durumun ameliyatı sonrasında hastanın yürüme, idrar ve gayta kontrolünü yitirmesi son derece dramatik bir durumdur. Hastalığın tüm tedavi öncesi süresi ve sonrasında radyografik kontrolü gerekmektedir. Radyografik kontrol sık radyasyona maruziyet demektir. Skolyoz gibi sadece yaşam kalitesini etkileyebilecek bir durumun tedavisinde yan etki olarak kanser ortaya çıkma olasılığı da takibin getireceği yararın ciddi ve tehlikeli bir zarara dönüşmesidir. Ayrıca bu ameliyatlar daha çok okul dönemi çocuklarda yapıldığı için hastaların bir an önce normal yaşantılarına döndürülmesi gerekir.
Bu nedenlerle skolyoz cerrahisinde modern yaklaşım emniyetli cerrahi ve hızlı iyileşmedir.
Emniyetli cerrahi
Omurga cerrahisinde emniyetlilik son 10 yılın en önemli konularından olmuştur. Cerrahi emniyetlilik havacılıkta uygulanan uçuş emniyetliliği ile paralel gelişmiştir. Skolyoz cerrahisinde emniyetlilik, cerrahiye hazırlama, ameliyat emniyetliliği ve cerrahi sonrası emniyetlilik olarak değerlendirilir.
- Kontrol listelerinin kullanımı:
Ameliyat öncesi hazırlık, ameliyat süreci, taburculuk sonrasında genel emniyetlilik kontrol listeleri (check-list) ile sağlanır. Hasta hastaneye kabulünden itibaren birçok sağlık işlemi ve bunları uygulayan sağlık personeli ile karşılaşır. Bu işlemlerin herbiri sorumlu sağlık personeli tarafından bir kontrol listesi silsilesi ile yapılmaktradır. Listede işaretlenmeyen yer var ise bir sonraki aşama durdurulabilmektedir. Kontrol lstelerinin kullanımı ile hastane hataları %100’e yakın azaltılmıştır. Ameliyatınızın yapılacağı yerde skolyoza yönelik böyle bir emniyet önleminin olup olmadığını kontrol ediniz.
- Nöromonitorizasyonun kullanımı
Skolyoz ameliyatında oluşabilecek en dramatik yan etki omurilik zedelenmesi ve buna bağlı felç gelişmesidir. Nörolojik yaralanma dediğimiz bu durum, vida yerleştirilmesi veya düzeltme manevraları ile omurga eğriliğinin düzelmesi ve omuriliğin buna adapte olamaması ile kanlanmasının bozulmasına bağlı gelişebilir. Klasik cerrahi yaklaşımda böyle bir yaralanma olduktan sonra ve ameliyatın sonunda hasta uyandırılarak yapılan ‘uyandırma testleri’ ile değerlendirilebiliyordu. Çoğu zaman da düzeltme için geç kalınıyordu. Günümüzde nöromonitorizasyon cihazları ile omurilikde gelişebilecek en küçük stres veya yaralanma anında tesbit edilebilmektedir. Böylelikle buna neden olan cerrahi müdahale geç olmadan geri alınabilmektedir. Nöromonitorizasyon kullanımı ile omurilik yaralanmaları büyük ölçüde azaltılmıştır.
- Kan kaybını azaltmaya yönelik önlemler
Skolyoz ameliyatları sonrasında hızlı iyileşmeyi ve hastanede kalma süresini etkileyen en önemli unsurlardan birisi kan kaybı ve kan transfüzyonu yapılmasıdır. Bu nedenle emniyetli bir cerrahi için kan kaybını ve kan transfüzyonuna ihtiyacı mümkün olduğunca azaltmak gerekir. Kan kaybının en önemli nedenlerinden birisi hastaya verilen pozisyonlamadır. Pozisyona bağlı kan kaybını azaltmak için skolyoz ameliyat masaları yapılmıştır. Bu masalar ayrıca skolyozun düzeltilmesinde de yardımcı olur ve skolyoz ameliyatları sonrası pozisyona bağlı gelişebilecek sinir yaralanmalarını da engeller. Ayrıca standart ameliyat masalarına göre ışın geçirgen oldukları için vidaların ve son yapılan düzeltmenin ideal şekilde olduğunu konfirme edeceğimiz radyografileri çekmemizi de kolaylaştırırlar. Ayrıca son yıllarda kan kaybını azaltan özel ilaç protokolleri uygulayarak da kan transfüzyon ihtiyacı da ortadan kaldırılmıştır.
- Vida yerleştirilmesinde emniyetlilik: Cerrahi navigasyon cihazları ve mobil BT’ler
Skolyozun cerrahi tedavisinde günümüzde kullanılan en standart implant vidalardır. Bu vidaların omurlara yerleştirilmesi ciddi tecrübe, anatomik bilgi ve oryantasyon gerektirir. Yanlış yerleştirilen vidalar iyi bir düzelme yapılmasını engeller ve bu vidaların gevşemesi veya çıkması sonrası yapılan düzeltmelerde kayıplar ve skolyoz da ilerleme olabilir. Yanlış yerleştirilen vidalar omurilik hasarına neden olabilir. Orta şiddetli ve daha önce ameliyat edilmemiş eğriliklerde vida yerleştirilmesi tecrübeli cerrahlar için nispeten kolay olmakla birlikte şiddetli eğrilikler ve daha önce ameliyat edilmiş hastalarda zor olabilir. Vida yerleştirme hataları artabilir. Bu durumda emniyetliliği artırmak için, cerraha doğru yeri gösteren ve yönlendirilen navigasyon cihazları ve vidanın yerleşimini 3 boyutlu değerlendirmeyi mümkün hale getiren ameliyathane de kullanılabilen bilgisayarlı tomografi cihazları emniyetliliği arttırır. Navigasyon cihazları ve robotlar cerrahi tecrübenin yerini alamazlar sadece zor vakalarda emniyetliliği arttırırlar. Her vakada gereksiz kullanımları hastanın gereksiz yere daha fazla radyasyon almasına neden olacaktır.
- Radyasyon emniyetliliği:
Skolyoz tanısı konduktan sonra ilerleme potansiyeli var ise radyografik takip gerekir ve 6 ayda bir çekilen radyografiler ile takip yapılır. Ameliyat kararı verildikten sonra ameliyat planı için 4 veya 5 adet film çekmek gerekir. Ameliyat sonrası radyografik takip ise en az 2 yıl sürer. Yakın zamanda bazı bilimsel çalışmalar skolyoz takip ve tedavisinde sık çekilen radyografilerin meme ve rahim kanseri riskini arttırabileceği gösterilmiştir. Bu nedenle radyografi emniyetliliğinin önemi artmıştır. Birkaç yıl önce Fizik Nobel ödülü almış bir teknoloji ile üretilen iki planlı röntgen cihazları ortaya çıkmıştır. Bu cihazlar ile çekilen radyografiler yaygın kullanılan cihazlarla karşılaştırıldığında radyasyon miktarının %50-90 arasında azaldığı gözlenmiştir. Pahalı olması nedeniyle ancak belli skolyoz merkezlerinde bulunan EOS diye adlandırılan bu cihazlar skolyoz hastaları için radyasyon emniyetliliğini sağlamaktadır.