Küçük çocuklarda, erken yaşta başlayan skolyozda erken teşhis çok önemlidir.
Tedavinin esası, çocuğun omurga ve akciğer gelişimine izin verirken eğriliği kontrol etmeye ve yönlendirmeye dayanır. Bir satranç oyununda olduğu gibi yerinde hamleler yapmalı, yeri gelince geri çekilmeli, yeri gelince atak yapılmalıdır. Beklenti ve çaba hem göğüs kafesini, hem akciğeri hem de kuyruk sokumu ve leğen kemiği aracılığıyla kalça eklemlerine bağlantılı olan omurgayı erişkin çağa en iyi şekilde getirmektir. Yani ideal olarak bir tek piyon dahi kaybetmeden oyunu kazanmak isteriz.
Bu benzetme ile anlatılmak istenen şudur: Erken yaşta başlayan skolyoz tedavisi zordur ancak imkansız değildir!
Erken yaşta başlayan skolyozda tedavi seçenekleri nelerdir?
Tedavide 3 temel seçenek vardır.
- Gözlem
- Korse
- Cerrahi tedavi
Bu tedavi seçimleri skolyoz sebeplerine göre değişebilmekle beraber, genel yaklaşım eğrilik ilk tespit edildiğinde 20 derece altında ise gözlemektir.
Eğrilik 20 derecenin üzerine çıkar ise yine daha büyük çocuklarda olduğu gibi korse tedavisi önerilir. Ancak çok küçük çocuklarda (0-5 yaş) korse uygulamak zor olduğu için genel anestezi altında yapılan düzeltme sonrasında belirli aralıklarla değiştirilen gövde alçıları tercih edilebilir. Sıklıkla eğriliğin açısındaki düzelmenin yanı sıra kendi içinde düzelmeyi de sağlayan derotasyon manevralarını da içeren Risser gövde alçılama tekniği kullanılır. Büyük çocuklarda 40 derece üzerindeki eğriliklere korse uygulanmaz iken küçük çocuklarda durum biraz farklıdır. Bu yaş grubunda, cerrahi alternatifler sorunlu ve zahmetli olabileceği için korse tedavisine belirli şartlar altında eğrilik 60 dereceye varana kadar devam edilebilir. Burada amaç, eğriliğin ilerlemesini yavaşlatmak ve zaman kazanmaktır.
Eğriliğin ilerlemesi kontrol edilebiliyorsa, geçen zaman, bize omurga büyümesi, akciğer ve göğüs kafesi gelişimi olarak geri dönecektir! Ancak eğrilik ilerlemeye devam eder ve 60 derece üzerine ilerler ise cerrahi müdahale tercih edilir.
Erken yaşta başlayan skolyozlara ergenlerdeki ile aynı cerrahi uygulanabilir mi?
Büyük çocuklarda ve ergenlik çağında uygulanan spinal füzyon cerrahisi omurgadaki kemiklerin birbirine kaynatılmasını içerir. Ergenlik çağında hareketin durdurulması anlamına gelen bu ameliyat, çocukluğun çağında aynı zamanda büyümenin durdurulması anlamına da gelir! Büyüyen çocuklarda omurganın kısa kalmasını demek, göğüs kafesinin ve dolayısıyla akciğerlerin de kısa kalması anlamına gelecektir. Omurga, erişkin hayattaki normal kavislerine ve dizilimine erişemeyecektir. Kollar ve bacaklar normal olarak büyümeye devam edecek, gövde oransal olarak küçük kalacak ve akciğer kapasitesi günlük aktiviteler için yetersiz hale gelebilecektir. Tüm bu sebepler ile büyüyen çocuklarda “füzyon” işleminden uzak durmak gerekir.
Erken yaşta başlayan skolyozda cerrahi seçenekleri nelerdir?
Erken yaşta başlayan skolyozun sebebi doğuştan kemik yapısında bozukluklar yani konjenital anomaliler olabilir. Bu durumda, belirli alt tiplerde, hemivertebrektomi, kısıtlı füzyonu, göğüs kafesi genişletilmesi ve benzeri cerrahi yöntemler tercih edilebilir. Bu tedavi tipleri doğuştan (konjenital) skolyoz tedavisi bölümünde detaylandırılmıştır. Fakat bu, az bir hasta grubunu oluşturur.
Erken başlangıçlı skolyoz hastalarının büyük kısmı nedeni bilinmeyen (idiyopatik) skolyoz grubuna dahildir. Sebebi her ne olursa olsun, bu çağda en sık başvurulan cerrahi yöntem büyüyen rod (uzatılabilen çubuklar) yöntemidir.
Uzatılabilen çubuklar sistemi nedir? (Uzayan çubuklar, büyüyen çubuklar, büyüyen rod) Detay için tıklayınız.
Sırtta ve belde (veya pelivste) çapa bölgeleri olarak adlandırılan bölgelere sınırlı sayıda vida yerleştirilir. Arada kalan omurlara müdahale yapılmaz ve füzyon uygulanmaz. Çapa bölgelerindeki vidalar çubuk sistemleri ile füzyon işlemi uygulamadan birbirine bağlanır. Çapa bölgeleri eğriliğin altına, üstüne, eğriliğin merkezine farklı şekillerde farklı stratejiler ile yerleştirilerek farklı büyüyen rod sistemleri kurmak mümkündür. Temel prensip hepsinde aynıdır.
Uzayan çubuklar sistemi bir nevi cilt altına yerleştirilmiş korse gibi çalışır. Aynı korse gibi eğriliği tam olarak düzeltmez, kısmi düzelme sağlar. Nasıl ki korse yaş ile çocuk büyüdükçe, yenilenmeli, daha büyüğü ile değişmeli ise, büyüyen rodlar da zaman içinde uzatılmalıdır. Çünkü füzyon uygulanmadığı için omurga büyüme devam edecektir ve çubuklar uzatılmaz ise, çubuklara rağmen eğrilik ilerlemeye devam eder.
Uzatılabilen Çubuklar Nasıl, Ne sıklıkla ve kaç kez uzatılır? Detay için tıklayınız.
Bu tedavi yöntemi ideal olarak ergenlik sonuna kadar yürütülmeli ve büyümenin azaldığı veya durduğu zaman da artık omurgaya füzyon işlemi uygulanmalıdır.
Geleneksel yöntem ile yerleştirilen çubuklar periyodik olarak (genellikle 6 ayda bir) uygulanan ameliyatlar ile uzatılır.
Daha güncel bir teknoloji olan manyetik çubuklar, gelişmiş bir uzatılabilen çubuklar sistemidir. Bu sistem ile çubuklar bir kez yerleştirildikten sonra tekrardan ameliyata gerek olmadan, poliklinik şartlarında özel bir kumanda ile dışarıdan yaratılan bir manyetik alan aracılığıyla kontrollü olarak uzatılabilmektedir. Böylece periyodik uzatmalar ile eğriliğin ilerlemesini kontrol etmek mümkün olmaktadır.
Uzatmanın yapılabilmesi için tekrar anestezi ve ameliyat gerekmediği için geleneksel yöntemden daha sık uzatmalar yapılabilmektedir. Böylece uzun süre bekleyip tek seferde büyük miktarlarda uzatma yapmak yerine sık aralıklarla daha ufak miktarlarda uzatmalar yapılabilmektedir. Bu da normal büyümeyi ve normal fizyolojiyi daha iyi taklit etmek anlamına gelir.
Manyetik Kontrollü Büyüyen Çubuklar takıldıktan sonra bir daha hiç ameliyat gerekmez mi? Detay için tıklayınız.
Uzayan çubuklar sistemlerinde çapa bölgeler vidalandığı ve aradaki omurlar hareketli bırakıldığı için büyümeye izin verir. Bu avantaj, rod kırıkları, çapa bölgesinde yetmezlikler gibi bazı dezavantajları da içinde barındırır. Manyetik çubuklar da bir uzayan çubuklar sistemi olduğu için benzer risklere açıktır ve bu durumlar gelişir ise tekrar ameliyat gerekebilir.
Fakat geleneksel yönteme göre anestezi ve ameliyat sayısında belirgin bir azalma sağlar. Üç yaşında tedavisine başlanan ve geleneksel yöntem ile uzayabilen çubuk ameliyatı olan bir çocuğu ele alalım. 12 yaşına kadar 6 ayda bir uzatma ameliyatı olur ve sonunda spinal füzyon cerrahisi uygulanır ise olası komplikasyonlar hariç toplamda 19 kez daha ameliyat gerekecektir. Yapılan klinik çalışmalar tekrar eden ameliyatların çocuk ve aileler üzerinde ciddi bir stres yarattığını (travma sonrası stres sendromu) ve psikolojik sorunlara neden olabileceğini göstermiştir.
Dolayısıyla manyetik kontrollü dışarıdan uzatılabilen çubuklar bu bağlamda tekrarlayan ameliyatları ve yaratabileceği sorunları engelleyecektir. Bu yöntem skolyozun ameliyatsız tedavisini sağlamaz ancak küçük çocuklarda tekrarlayan sayılarda ameliyatların sıklığını azaltmaktadır.
Manyetik Kontrollü Uzayabilen Rodlar kimlere uygulanabilir? Detay için tıklayınız.
Bu yöntem büyüyen çocuklarda uygulanmaktadır. Büyüyen çocukların eğriliklerinin tedavisinde avantaj sağlamaktadır. Nihai ameliyat olan spinal füzyon cerrahisinin yerini tutmaz veya ona alternatif değildir. Eğriliği korse ile kontrol altına alınamayan erken başlangıçlı skolyozlar için etkinliği gösterilmiş bir zaman kazanma yöntemidir.
Manyetik kontrollü büyüyen çubuklar aynı zamanda ergenlik dönemi skolyozlarında da korse yerine geçebilecek bir tedavi yöntemi olabilir. Şu ana kadar çocuklarda yapılan uygulamalar da başarı sağlanmıştır. 10-12 yaş arası çocuklarda 30-40 derece arası eğrilikler için kullanılabilecek bir alternatif olabilir.
Küçük yaşta ortaya çıkan skolyoz cerrahi tedavisinde füzyon uygulanabilecek durumlar nelerdir?
Füzyonsuz tedavi yöntemlerinin başarısız olduğu durumlarda füzyon uygulanması kaçınılmaz olabilir. Özellikle eğriliğin hiç bir şekilde kontrol edilemediği bu durumda eğriliğin ilerlemesine izin vererek füzyonu ertelemek katastrofik sonuçlara neden olabilir. Bu durumda “kısa ve düzgün bir omurgayı, kısa ve eğri bir omurgaya” tercih ederiz.
Bunun dışında bazı durumlarda (örn. Doğumsal skolyoz) çok kısa bir omurga segmentine füzyon uygulanması ile tamamen düzeltilebilecek skolyozlarda, uzun ve zahmetli büyüyen çubuklar yerine selektif (seçici) füzyonu tercih edebiliriz. Bu durumda füzyon ancak limitli bir alana yapılacağı için omurga ve göğüs kafesi büyümesini ciddi etkileyemeyebilir. Bazı istisnai durumlarda ise “hybrid” yöntem dediğimiz hem kısa segment füzyon hem de büyüyen çubuklar bir arada uygulanabilir.